وب 3.0 با محوریت اینترنت غیرمتمرکز، انقلابی در دنیای وب به وجود خواهد آورد. در وب 3.0 (Web 3.0) کاربران کنترل کامل اطلاعات خود را در دست خواهند گرفت.
یکی از تکنولوژیهایی که تاثیر بسیار زیادی در تعاملات انسانگذاشته، اینترنت است. با ورود اینترنت دنیای اطلاعات و ارتباطات شاهد تغییرات چشمگیری بود. یکی از شیوههای برقراری ارتباط در بستر اینترنت، از طریق صفحات وب است. در نسل اول وب، به مفهومی به نام تعامل پرداختهنشدهبود، اما نسل دوم با معرفی برخی از شبکههای اجتماعی مانند فیسبوک انقلاب بزرگی در تعامل به راه انداخت.
درست زمانی که کاربران فکر میکردند همه چیز به اوج خود رسیده است، دروازههای نسل سوم وب به روی آنها گشوده شد. اما یکی از مهمترین اهداف وب 3.0، به وجود آوردن یک اینترنت غیرمتمرکز است.
تاریخچه؛ از وب 1.0 تا وب 3.0
اینترنت اصلی، مبتنی بر چیزی بود که اکنون با نام وب نسل اول و یا وب 1.0 شناخته میشود. در اوایل دهه 1990 وبسایتها با استفاده از صفحات HTML استاتیک ساخته شده بودند، که تنها توانایی نمایش اطلاعات را داشتند و عملاً کاربران نمیتوانستند هیچ تغییری در آن ایجاد کنند.
اما همه اینها در اواخر دهه 1990 تغییر یافت و شکل جدیدی از اینترنت مبتنی بر تعامل به وجود آمد. در نسل دوم وب یا وب 2.0 کاربران میتوانستند با استفاده از پایگاههای داده، پردازش سمت سرور، فرمها و رسانهها، با وبسایتها ارتباط برقرار کنند. این موضوع باعث شد که بستر وب از حالت ایستا به حالت پویا تغییر پیدا کند. این اصطلاح در سال 1999 توسط نویسنده و طراح وب به نام دارسی دینوچی (Darcy DiNucci) ابداع شد.
نگاهی به تاریخچه اینترنت نشان میدهد که اینترنت، در حال حرکت به سمت هوشمندتر شدن است. اگر چه در ابتدا دادهها بصورت ایستا به کاربران ارائه میشد، اما پس از گذشت مدت زمان کوتاهی، کاربران توانستند با آن دادهها به صورت پویا در تعامل باشند. در حال حاضر تمام این دادهها توسط الگوریتمها برای بهبود تجربه کاربر و آشنایی بیشتر با وب استفاده میشوند.
وب نسل سوم یا وب 3.0، اگر چه هنوز در حال تکامل است، اما میتواند در فناوریهای همتا به همتا مانند بلاک چین، نرم افزارهای متن باز، واقعیت مجازی و حتی اینترنت اشیا (IOT)، مورد استفاده قرار بگیرد.
اهداف وب 3.0
نسل سوم وب برای مبارزه با سلطه و تمرکزگرایی، این اهداف را دنبال میکند:
- شبکهای باز: ارزهای دیجیتال از نرمافزار متنباز ساخته میشوند؛ به گونهای که توسعهدهندگان بتوانند به کد آن دسترسی پیدا کنند و با استفاده از تجربیات گذشته، نسخه بهینه مدنظر خود را توسعه دهند. پروژههایی نظیر بایننس اسمارت چین (Binance Smart Chain) و اتریوم کلاسیک از زبان برنامهنویسی اتریوم که یک نرمافزار متن باز است، استفاده کردهاند.
- حذف واسطهها (بدون نیاز به اعتماد): اعتماد به واسطهها، همیشه فسادزاست. بزرگترین واسطه اینترنت فعلی یعنی شرکت گوگل، زمانی با شعار «شرور نباش (Don’t be evil)» پا به دنیای فناوری گذاشت و اعتماد کاربران را به خود جلب کرد؛ اما ما باید از اینکه قواعد و قوانین برای ما کار میکنند و نه علیه ما، اطمینان پیدا کنیم. وقتی میبینیم جستجوی یک کلمه واحد برای هر یک از دوستان ما نتایج متفاوتی به دنبال دارد، قبول این شعار گوگل دشوار میشود. گوگل و آمازون، مافیای اینترنت فعلی ما هستند.
- بدون نیاز به مجوز: همه میتوانند در وب ۳.۰ مشارکت کنند. با وجود بیت کوین هرکسی میتواند بانک خود را داشته باشد. با اتریوم هرکسی میتواند از حقوق آثار هنریاش بهرهمند شود. در اینجا کدها بهمنزله قانون هستند. هر چیزی در این سیستم طی یک فرایند دموکراتیک پذیرفتهمیشود. فرایندی که در آن اعضای جامعه در موافقت یا مخالفت با آن رأی میدهند. این فرایند همان چیزی است که سافتفورک، هاردفورک، سازمانهای خودمختار غیرمتمرکز (DAO) و توکنهای حاکمیتی را به وجود آوردهاست.
پروژههای ارز دیجیتال مبتنی بر وب 3.0
پولکادات:
مهمترین پروژهای که از سوی بنیاد غیرانتفاعی وب ۳.۰ واقع در کشور سوئیس مورد پشتیبانی قرارگرفته، پولکادات (Polkadot) است. پولکادات در کمتر از یک سال بیش از ۳۵۰ نرمافزار راهاندازیکرده، فناوری بلاک چین را از طریق پاراچینها متحولکرده و بهمنظور تکثرگرایی و مقابله با ماکسیمالیسم در بلاک چین تلاشهای فراوانی انجام داده است.
کوزاما:
هر پروژهای که در نهایت بخواهد بر روی پولکادات اجرایی شود، ابتدا باید بر روی کوزاما (Kusama) آزمایش شود. کوزاما پلتفرم پیشتولید پولکادات بوده و در نوع خود یک پروژه منحصربهفرد به شمار میرود. توسعهدهندگان ارزهای دیجیتال این امکان را خواهند داشت که برنامههای خود را قبل از اجراکردن بر روی شبکه اصلی، با استفاده از کوزاما آزمایش کنند.
هلیوم:
هلیوم یکی از محبوب ترین ارزهای دیجیتال وب 3.0 است و مسئول ایجاد دسترسی به اینترنت برای همه است. این پروژه یک سرویس وب را ارائه میدهد که برای رقابت با غول های ISP مانند Verizon و AT&T طراحی شدهاست.
اوشن پروتکل:
اوشن پروتکل (Ocean Protocol) در سال ۲۰۱۷ و مبتنی بر کدهای اتریوم راهاندازی شد. حذف واسطهها، ذخیره غیرمتمرکز دادهها و سرویس اشتراک گذاری هوش مصنوعی از جمله ویژگیهای این شبکه است. این پروژه میخواهد مانند صرافی یونی سواپ در حوزه دادهها ایفای نقش کرده و امکان دسترسی همه افراد و کسبوکارها به بازار آزاد دادهها را فراهم کند.
فایل کوین:
همانطور که از نامش پیداست، Filecoin کابینت فایلها برای وب 3.0 است. این شبکه یک ذخیرهسازی غیرمتمرکز است که بهمنظور جایگزینی امن برای ذخیرهسازی ابری متمرکز و همچنین راهی برای کسب درآمد غیرفعال ایجاد شدهاست. فایل کوین میخواهد کاربرانش بدانند که ذخیره سازی آن برای هر چیزی در دسترس است.
چالشهای وب 3
پیادهسازی وب ۳ مانند هر فناوری جدیدی حداقل در ابتدای کار آسان نیست. برخی از چالشها و معایب وب ۳ عبارتاند از:
سوء مدیریت انسانی
وب 3.0 گامی انقلابی در تکامل فناوری است و انتشار آن میتواند روابط ما در اینترنت را به قبل و بعد از وب 3.0 تقسیم کند؛ اما نباید فراموش کرد افرادی با مقاصد شوم همیشه وجود دارند. کاربرانی با نیتهای بدخواهانه میتوانند اطلاعات غلط و گمراهکننده را در وب 3.0 منتشر و زمینه را برای جرائم آنلاین فراهم کنند. از طرفی مکانیزمهای یادگیری هوش مصنوعی و رمزنگاری بهسرعت و برای کاهش تعداد حملات هک به تکامل میرسند و بهروزرسانی میشوند.
بیکرانی وب 2.0
تحقق بخشیدن به وعدهی وب کاملا معنایی، ممکن است کمی طول بکشد. در شرایط فعلی وب 2.0 میزبان بیش از ۱٫۵ میلیارد وبسایت است؛ در نتیجه کاوش هوش مصنوعی در تمام این اطلاعات و ارتباط با مفهوم مرتبط با مقاصد، تعاملها و رفتارهای کاربری به طول خواهد انجامید.
تطبیق آهسته
وب ۳ یک شبه پیادهسازی نخواهد شد. برخی کاربران اینترنت یک دهه قبل از فراگیر شدن وب 1.0 با آن آشنا بودند. وب 2.0 با فراهم کردن فناوری هوشمند و شبکههای اجتماعی در دسترس قرار گرفت؛ اما در همین حین بسیاری از کاربران با چترومها و نحوهی کارکرد ایمیل دستوپنجه نرم میکردند.
بسیاری از شرکتها به زمان زیادی برای گذار از شبکهٔ متمرکز به زنجیرهٔ وب ۳ نیاز دارند. بسیاری از دستگاهها منسوخ خواهند شد؛ اما کاربران آنها نمیتوانند بلافاصله به وب 3.0 کوچ کنند. در نتیجه وب 2.0 و وب 3.0 مدتی با یکدیگر همزیستی خواهند داشت.
وب گردی در وب 3.0
اگرچه برای وب گردی در وب نسل سوم روشهای بسیار زیادی وجود دارد، اما ما در ادامه به دو روش نسبتا رایج اشاره میکنیم:
متامسک (MetaMask) یکی از راهکارهای خوب برای وب گردی در اینترنت نسل 3 است. متامسک یک افزونه بسیار کاربردی برای مرورگرهایی مانند کروم و فایرفاکس است. این افزونه به کاربر اجازه میدهد تا به کیف پول خود متصلشده و قابلیتهای جدیدی را به مرورگر خود اضافه کنند.
یکی دیگر از راههای وب گردی در Web 3.0، استفاده از مرورگر بریو (Brave) است. این Browser، جدیدترین پروژه برندان آیک، موسس موزیلا و فایرفاکس است. این مرورگر در حالت پیش فرض با مسدودکردن تمام تبلیغات و شناساگرها، توانستهبه یکی از سریعترین بروزرها تبدیل شود. مرورگر بریو با ارز دیجیتال بت (BAT)، یا همان بیسیک اتنشن توکن (Basic Attention Token)، کار میکند.
جمع بندی
سیر تکامل اینترنت تا به امروز راه زیادی را پیموده و قطعا در آینده نیز به حرکت در این مسیر پر فراز و نشیب ادامه خواهد داد. اما با وجود حجم وسیعی از اطلاعات که هر لحظه هم بر حجم آن افزوده میشود، وب نسل سوم یا همان وب 3.0، تجربهای بسیار با کیفیتتر را برای کاربران فراهم خواهد کرد. کاربران با در دستگرفتن کنترل اینترنت به جای شرکتها، اختیار بیشتری بر روی اطلاعات خود خواهند داشت.